1. Menene Cutar Mura?

Cutar mura wata cuta ce ta numfashi wacce ke faruwa sakamakon kamuwa da kwayar cuta (virus). Cutar na yaduwa cikin sauki ta iska, tari, atishawa, ko ta hanyar taba wuraren da ke dauke da kwayar cutar sannan a shafa fuska, hanci ko baki.

Mafi yawan mutane na fama da mura sau da dama a rayuwarsu, musamman a lokacin sanyi ko canjin yanayi. Yayin da mura ke yawan warkewa da kanta ba tare da wata matsala ba, tana iya haifar da hadurran lafiya ga kananan yara, tsofaffi, da mutanen da ke da raunanan garkuwar jiki.

2. Ire-iren Nau’o’in Mura

Akwai nau’o’i daban-daban na mura da ke shafar mutane, kuma kowanne yana da hanyoyin yaduwa da alamominsa.

A. Mura ta Virus na Influenza

Wannan nau’in mura ce mai tsanani wacce ke haddasa annoba (pandemic) a wasu lokuta. Ana raba ta zuwa nau’o’i uku:

• Influenza A: Shi ne nau’in da ke haddasa annobobi kuma yana iya canza kwayar cutarsa akai-akai (mutation), wanda ke sa ya fi hadari.
• Influenza B: Shi ma yana haddasa mura mai tsanani amma baya canzawa kamar nau’in A, kuma yafi shafar yara da matasa.
• Influenza C: Wannan nau’in na mura ne mai laushi, wanda ke haddasa alamun mura masu sauki.

B. Mura ta Virus na Common Cold

Wannan mura ce mai sauki da ke haddasawa ta hanyar kwayoyin cuta irin su:

• Rhinovirus: Shi ne mafi yawan sanadin mura a duniya, kuma yana yaduwa cikin sauki.
• Adenovirus: Yana iya haddasa mura da kuma wasu cututtukan numfashi kamar ciwon makogwaro.
• Coronavirus (Wanda ba COVID-19 ba): Wasu nau’ikan coronavirus na haddasa mura mai laushi.

3. Abin da Ke Haddasa Cutar Mura

A. Yadda Cutar Mura Ke Yaduwa

• Ta iska: Idan mai dauke da mura ya yi tari ko atishawa, kwayoyin cuta na fita cikin iska sannan wani na iya shaka su.
• Ta taba wuraren da ke dauke da cutar: Idan mutum ya taba wuraren da suka samu gurbatar cutar sannan ya shafa fuska, yana iya kamuwa.
• Ta cudanya da mai dauke da cutar: Idan mutum ya gaisa da mai mura ko ya zauna kusa da shi, yana iya kamuwa.

B. Abubuwan da Ke Kara Hadarin Kamuwa da Mura

• Raunanan garkuwar jiki – Masu ciwon siga, cututtukan zuciya, ko marasa lafiya masu jinya suna da hadarin kamuwa da mura cikin sauki.
• Kananan yara da tsofaffi – Saboda garkuwar jikinsu bata da karfi sosai.
• Matsuguni mai cunkoso – Wuraren da ke da tarin jama’a kamar makarantu, kasuwanni, da motocin haya suna da hadarin yaduwar mura cikin sauki.
• Yanayi mai sanyi – A lokacin sanyi, mutane na zama a rufe, wanda ke taimakawa yaduwar cuta.

4. Alamomin Cutar Mura

Alamomin mura suna da bambanci dangane da nau’in cutar da kuma lafiyar mutum. Wasu daga ciki sun hada da:

• Tari da atishawa
• Ciwon makogwaro
• Ciwon kai
• Zazzabi mai laushi ko mai tsanani
• Gajiya da kasala
• Ciwo a gabobi da tsokoki
• Rashin jin dandano ko wari (musamman a mura mai tsanani)

Idan mura ta yi tsanani, na iya haddasa matsaloli kamar:

• Ciwon huhu (Pneumonia)
• Ciwon kunne
• Asma mai tsanani (ga masu fama da asma)
• Ciwon zuciya ko hawan jini a wasu mutane masu rauni

5. Matakan Kariya daga Cutar Mura

A. Kariyar Kafin Kamuwa da Cuta

• Rika wanke hannuwa da sabulu akai-akai.
• Rufe baki da hanci lokacin atishawa ko tari, ko da takarda ko gwiwar hannu.
• Guje wa cudanya da masu dauke da cutar mura.
• Rage taba fuska, hanci, da baki, musamman bayan an taba wuraren da mutane da yawa suka taba.
• Samun rigakafin mura (Influenza vaccine) a duk shekara, musamman ga tsofaffi da yara.
• Kula da lafiyar jiki ta hanyar cin abinci mai gina jiki da yin motsa jiki domin karfafa garkuwar jiki.

B. Matakan Kulawa Idan An Kamu da Mura

• Sha ruwa mai yawa domin hana bushewar jiki.
• Sami hutu sosai domin jiki ya samu damar yakar cutar.
• Amfani da magungunan rage zafi kamar paracetamol don rage zazzabi da ciwon jiki.
• Shan shayi mai zafi ko ruwan zafi domin taimakawa hanci ya bude.
• Guji fita a cikin jama’a domin kar a yada cutar.

6. Lokacin da Ya Kamata a Nemi Likita

Yawanci mura tana warkewa da kanta cikin kwanaki 7-10, amma idan mutum ya fuskanci alamomin masu tsanani, yana da kyau ya nemi likita. Alamomin sun hada da:

• Numfashi mai wahala ko hargitsi
• Zazzabi mai tsanani da baya raguwa da magani
• Kasala ko jiri mai yawa
• Matsanancin tari da jini ko datti mai launi mai duhu

7. Kammalawa

Cutar mura na daga cikin cututtukan da suka fi yaduwa a duniya, amma yawanci ba cuta ce mai tsanani ba. Duk da haka, tana iya zama mai hadari ga masu raunin lafiya. Akwai hanyoyi da dama na kariya daga mura, kamar tsafta, nisantar masu dauke da cutar, da kuma samun rigakafi. Idan mutum ya kamu, yana da kyau ya huta, ya sha ruwa da magungunan rage zafi, kuma idan alamu sun tsananta, ya nemi likita.

Kiyaye tsafta da kula da lafiyar jiki na da matukar muhimmanci wajen hana yaduwar cutar mura.