KIWON LAFIYA: Cutar Kanjamau (HIV/AIDS)
Rahoto na musamman kan yaduwar cutar da illolinta ga lafiyar jama’a

Cutar Kanjamau (AIDS), ko kuma Karya Garkuwar Jiki, wata cuta ce mai matukar hatsari da ke raunana tsarin kariya na jikin dan Adam. Kwayar cutar HIV (Human Immunodeficiency Virus) ce ke haddasa wannan matsala, wadda ke karya garkuwar jiki har sai jiki ya kasa kare kansa daga sauran cututtuka.

Tarihin Farkon Bayyanar Cutar

An fara gano cutar a birnin San Francisco, Amurka, a shekarar 1983. Tun daga wancan lokaci zuwa yau, cutar ta yadu sosai a kasashen duniya, musamman a nahiyar Afrika. A cewar rahotanni, kimanin mutane miliyan biyu ne ke dauke da cutar a Afrika, kuma tana iya zama a jikin mutum na tsawon shekaru har goma ba tare da ta bayyana ba.

Yadda Cutar Ke Yaduwa

Cutar HIV/AIDS na yaduwa ne ta hanyoyi kamar:

• Jima’i ba tare da kariya ba
• Amfani da allura daya tsakanin mutane da dama
• Jinin da bai kasance mai tsabta ba
• Daga uwa zuwa jariri lokacin haihuwa ko shayarwa

Alamomin Cutar HIV/AIDS

• Zazzabi mai ci gaba da kasala
• Kurajen ruwa a fata, ciki har da kafar numfashi da idanu
• Kurajen al’aura da farin abu a gefen harshe
• Bushewar fata da matsananciyar rama
• Yawan zawo da tari mai tsawo fiye da wata daya
• Canjin kala a gashi
• Rashin lafiya ko jin dadin abinci
• Ciwon fata irin su fungal infections
• Rashin warkewar rauni cikin lokaci
• Yawan kaikayi da zubar majina ba tare da mura ba
• Rashin jurewa karamin aiki da gajiya mai tsanani

Yadda Cutar Ke Kara Yaduwa a Afrika da Nijeriya

A kasashe irin su South Africa, Zimbabwe da Najeriya, cutar na yaduwa cikin sauri. Alkaluma daga shekarar 1986 zuwa 1998 sun nuna karuwar yawan wadanda suka kamu da cutar a Najeriya:

Rukunin Shekaru da Yawan Kamuwa

An lura cewa matasa daga shekaru 20 zuwa 24 ne suka fi kamuwa da cutar. Bincike ya nuna cewa cutar na fi yaduwa a tsakanin masu shekaru 15 zuwa 49, musamman a yankunan kudu maso kudu da kudu maso gabas na Najeriya.

Matakan Kariya da Shawarwari

Masana kiwon lafiya na jan hankalin jama’a da su guji:

• Yin jima’i ba tare da kariya ba
• Amfani da magunguna barkatai ba tare da shawarar likita ba
• Amfani da kayan asibiti da ba su da tsafta

Ana kuma shawartar jama’a da su daina yanke dankanoman gaba daya don gujewa zubar jini mai tsanani wanda zai iya jawo mutuwa.

Kammalawa

Cutar HIV/AIDS ba sabon abu ba ne, kuma tana da matukar hatsari ga lafiyar jama’a. Yin rigakafi da bin matakan kariya na iya dakile yaduwar cutar. Akwai magunguna masu taimakawa masu dauke da cutar su rayu lafiya da jure ciwukan da ka iya biyo baya. Shawara mafi mahimmanci ita ce: a kai ziyara asibiti don gwaji da shawarar likita.

Wannan rahoto ya dogara ne da bayanan masana lafiya da kididdigar hukumomin lafiya na kasa da kasa.
Idan kana da tambaya ko shakku game da cutar HIV/AIDS, tuntubi cibiyar lafiya mafi kusa.