Fassarar Ibrahim Musa 

  @ Katsina Times 

 Kamfanin man fetur na Najeriya (NNPC) ya bayar da bayanai kan ayyukan hako danyen mai a yankin Arewacin kasar nan, tare da jaddada kudirinsa na cimma muradun gwamnatin tarayya a yankunan da ke da man.

 "Kamfanin ya ci gaba da aikin hakar mai a cikin yankunan da ke Arewacin Najeriya da kewaye, sakamakon bukatar kara hako man fetur a yankunan kasar."

Hakan na kunshe ne a cikin wata takarda da Babban Jami’in Sadarwa na Kamfanin NNPC, Olufemi Soneye ya rubuta, wanda ya bayyana cewa “wannan wata dabara ce da NNPC Ltd ba za ta yi kasa a gwiwa ba.”

 Soeye ya yi nuni da cewa, hukumar NNPCPL na kara zage damtse wajen nuna kishin kasa, da samun ci gaba mai ma’ana, da kuma ci gaba da bunkasar al’amuran da suka alkawarta wa ‘yan Nijeriya. 

 Soneye, ya kara da cewa, ganowa da hako danyen man fetur a arewa ba wai kawai mafarkin da ake yi zai bayyana bane, a’a, wani yunkuri ne ta fuskar tattalin arziki don bunkasa hako mai tare da kara zurfafa karfi da ingancin sauran harkokin da suka shafi man fetur a Najeriya.

 Ya ce: “NNPC Ltd bisa bin dokar masana’antar man fetur, PIA, ba za ta bari a daina ci gaba da aikin hakar mai a Arewa ba bayan shekaru da dama da aka shafe ana hakowa a wasu yankunan.

 “Tare da rumbun danyen mai sama da ganga biliyan 37, kuma na 6 a duniya wajen samar da iskar gas, gano mai a rijiyar Kolmani II da ke kan babbar tafkin Benue, Gongola Basin, a yankin arewa maso gabashin kasar nan, zai kara wadata da ci gaban Najeriya ne a cikin kasashen duniya.

“Saboda haka ba gaskiya ba ne da masu son zuciya ko masu shakka suke iƙirarin cewa NNPC ta dakatar da neman mai a cikin kan tuddan Najeriya.  Sabanin haka, kamfanin NNPC Ltd yana kara himma tare da nuna kishin kasa, kuma yana samun ci gaba sosai, tare da samun ci gaba mai yawa don aiwatar da alkawuran da ya dauka ko da hakan bai yi wa wasu dadi ba.”

 Yayin da yake bayyana cewa NNPC Ltd ba za ta dakatar da ayyukan hakar mai da iskar gas a cikin tudu ba, kamar yadda wasu ke nuni da akasin haka, “A maimakon haka, kamfanin yana kara zage damtse wajen ganin an hanzarta aiwatar da aikin tare da tabbatar da yadda za a yi amfani da albarkatun mai mai inganci a wadannan yankuna, wanda ta haka ne za a ba da gudummawa ga tsaron makamashi na kasa.

Kamfanin man fetur na Najeriya (NNPCL) ya bayar da tabbacin cewa sabanin yadda ake ta yada jita-jita a wasu sassan kasar, a hakikanin gaskiya ana kan aikin hako mai a arewacin kasar. 

 Olufemi Soneye, Babban Jami’in Sadarwa na Kamfanin (CCCO) na Kamfanin NNPC Limited, ne ya yi wannan karin haske a cikin wani littafin da ya wallafa kwanan nan, yana mai lura da cewa kamfanin ya bi dokar masana’antar man fetur (PIA) 2021, kuma ba ya barin wani aiki da zai kawo tanadi ga ci gaba da hako mai a Arewa.  bayan shafe shekaru da dama ana bincike a Kudu. 

Ya jaddada cewa kamfanin a halin yanzu yana gudanar da ayyukan hakar mai a wuraren da suka hada da Wadi-2 Appraisal/Exploratory Rijiyar OPL 732 da Ebenyi-1 Exploration Rijiyar a OPL 826. 

 A cewarsa, rijiyar tantancewa ta Wadi-2 da ke OPL 732 a jihar Borno, a cikin tafkin Chadi, an yi ta ne a ranar 4 ga Nuwamba, 2023, kuma an hako shi zuwa zurfin kafa 12,050. 

Ya kara da cewa, an kammala aikin hakar rijiyoyin ne a ranar 29 ga watan Yunin 2024 kuma sakamakon farko da aka samu daga tantance manufofin rijiyoyin ya kai ga yin gwajin hako rijiyoyin, wanda aka fara tun ranar 4 ga watan Yuli, 2024, kuma ana ci gaba da yin hakan. 

 "Wannan gwajin yana da nufin kara kimanta tafkunan da aka yi niyya don karuwar tarin albarkatun mai na kasuwanci da kuma samun bayanai don ci gaban filayen nan gaba," in ji shi.

A rijiyar hakar mai na Ebenyi-1 a OPL 826, wadda ke a Jihar Nasarawa a cikin Titin Benue ta Tsakiya, an fara haka ne a ranar 17 ga Yuli, 2023. 

 An tono sashin ramin "17½" kuma an harba shi zuwa zurfin ƙafa 3,449.  Ayyukan hakowa sun fuskanci kalubale saboda matsalolin ramuka da lalacewar kayan aiki.  Dan kwangilar kuma yana kammala shirye-shiryen maye gurbin kayan aikin hakar man da sabbin samfura don ci gaba da aikin hakowa zuwa zurfin da aka tsara na tsawon kafa 14,250", in ji Soneye. 

A tafkin Kolmani inda a shekarar 2019 aka gano ganga biliyan 1 na man fetur da kuma iskar gas mai cubic biliyan 500, Soneye ya ce rusasshiyar kungiyar Frontier Exploration Services (FES) ta NNPC Ltd ta hako rijiyoyi uku—Kolmani River-2, Kolmani River-3.  da Kogin Kolmani-4—a cikin Babban Titin Benue (arewa maso Gabashin Najeriya) a madadinsa da abokan huldarsa. 

Ya ce, aikin hako man ya tabbatar da cewa akwai ma’adinan mai na kasuwanci a yankin Kolmani na OPLs 809 da 810. 

 Ya kara da cewa daga baya ne aka fara aikin hakar rijiyoyin da aka fara aikin na Nasarawa, da nufin a kwaikwayi nasarar da aka samu a filin Kolmani. 

 "Tare da haɗin gwiwar masu haɗin gwiwa, muna aiki zuwa mataki na gaba na ci gaban filin. Tsarin bayan binciken yana ɗaukar lokaci don kiyaye ka'idoji kafin a kai ga lokacin ci gaban aikin. A halin yanzu ana gudanar da muhimman ayyukan samar da ababen more rayuwa don sauƙaƙe motsi kayayyaki aiki masu nauyi-  don kai wa ga mataki na gaba a aikin hako man a yankin. 

 “NNPC Ltd bai ba, kuma ba zai dakatar da ayyukan hakar mai da iskar gas a cikin tuddai ba, kamar yadda wasu suka nuna.  A maimakon haka, kamfanin yana kara zage damtse wajen hanzarta aiwatar da aikin da kuma tabbatar da ingantaccen amfani da albarkatun mai a wadannan yankuna, ta yadda zai ba da gudummawa ga tsaron makamashi na kasa,” in ji Soneye. 

Mai magana da yawun kamfanin NNPC Ltd ya ce shugabancin kamfanin na yanzu ya himmatu wajen magance duk wani gibi da ke tattare da shi, da suka hada da samar da ababen more rayuwa da ke da alaka da harkar mai da iskar gas kamar karancin iskar gas na samar da wutar lantarki, kariyar bututun mai da kuma kula da samar da albarkatun man fetur ba tare da katsewa ba a duk fadin kasar. 

“Domin a fayyace komai, Kamfanin NNPC, a karkashin Shugabancin Cif Pius Akinyelure da Shugabancin Mele Kyari, yana da kyakkyawan tsari wajen ganin an samu damar bunkasa tattalin arziki da ke da alaka da bunkasawa da sayar da iskar gas a cikin kasa mai albarka kamar Najeriya. Wadannan fa’idojin ya kamata su kasance ana rarraba su daidai gwargwado a tsakanin al'umma tare da samar da wadata don bunkasa jarin mutane da gina iya aiki. 

 “Don ci gaba da samun wannan wadatar ne, a karkashin jagorancin Kyari, kamfanin NNPC Ltd ya yi daidai da burin gwamnatin tarayya na kara habaka tattalin arzikin kasa domin amfanin ‘yan Najeriya baki daya. 

 “Ana samun wannan ta hanyar ingantattun tsare-tsare na lokaci, sahihanci, bayyanannu, kuma daidaitattun manufofi.  Tun lokacin da ya karbi ragamar mulki a watan Yulin 2019, ya samar da gagarumin sabuntawa na kungiya tare da inganta ayyukan NNPC da kuma dorewar dogon lokaci.  Hukumar da Kyari sun kasance masu ingiza bunkasuwar kasuwanci kuma sun sanya sabon tunanin kasuwanci a cikin dukkan sarkar darajar kamfanin, "in ji Soneye. 

Ya ce salon jagorancin Kyari ya sake farfado da ma’aikatan kamfanin NNPC Ltd, duk da cewa kamfanin ya ci gaba da jan hankalin abokan huldar kasuwanci, abokan ciniki, masu kaya da masu hannun jari, tare da lura cewa tun lokacin da ya koma wata cibiyar kasuwanci a karkashin dokar masana’antar man fetur (PIA) 2021, kuma  daidai da tanadi na Kamfanin & Allied Matters Act (CAMA), NNPC Ltd. ya ci gaba da ba da ƙima duk da ƙalubalen aikin sa na musamman.

 Soneye ya ce baya ga haka, kamfanin ya ci gaba da bunkasa. “A karon farko cikin shekaru 43 kamfanin NNPC ya bayyana riba, daga asarar Naira biliyan 803 a shekarar 2018, kamfanin ya rage wannan zuwa Naira biliyan 1.7 kacal a shekarar 2019. Abin mamaki, a shekarar 2020, NNPC ya fara fitar da ribar da ya samu a karon farko na N287 biliyan, wanda ya karu zuwa Naira biliyan 674.1 a shekarar 2021, kuma a karshen shekarar 2022, ya haura zuwa Naira tiriliyan 2.548.

 “A cikin bayanin kasafin mu na shekarar 2023, AFS, mun bayyana ribar Naira Tiriliyan 3.297 a shekarar kasafin kudi, wanda hakan ya nuna an samu karuwar kashi 28 cikin 100 (sama da Naira biliyan 700) idan aka kwatanta da Naira tiriliyan 2.548 da aka samu a shekarar 2022. N3.  Ribar tiriliyan 297 da aka ayyana a shekarar 2023 alama ce ta gaske domin ita ce mafi girma da aka taɓa samu tun farkon farawa, shekaru 46 da suka gabata. 

 “Ta fuskar bunkasar kadarorin, mun tashi daga Naira biliyan 13,300 a shekarar 2019 zuwa Naira biliyan 15,836 a shekarar 2020;  Naira biliyan 16,262 a shekarar 2021;  Naira biliyan 58,652 a shekarar 2022;  da kuma Naira biliyan 246,816, a shekarar 2023,” in ji kakakin NNPC. 

 Ya kara da cewa NNPC Ltd zai ci gaba da bincike a arewa, ta yadda za ta ci gaba da samun irin wannan kyakkyawan aiki na kudi da kuma samun riba ga masu zuba jari da kuma 'yan Najeriya gaba daya, yana mai cewa "idan muka kara bincike kan dabarun da muke yi, zai fi kyau.